İnsanlığın Ay’a ayak basmasının üzerinden yaklaşık yarım yüzyıl geçti. Bu vakit zarfında, birçok şirket ve ülke uzayı keşfetmek için büyük teknolojik atılımlar yaptı.
Yuri Gagarin ile başlayan, Neil Armstrong ile farklı bir kademeye ulaşan uzay yarışında yeni maksat, Ay üstünde kalıcı hayat merkezleri kurmak. Araştırmacılar, Mars macerası öncesinde düşünülen harekat merkezinde yıllar sürecek bir yerleşimin mümkün olup olmadığını araştırıyor.
1969 yılında Armstrong’un Ay’a ayak bastığı o tarihi andan sonra bilim kurgu romanlarındaki üzere yerçekimsiz ortamı sıfırlayan yeraltı geçitleri ve geniş kubbelerin altındaki ömür alanlarından oluşan bir merkez kurma fikri gerçek oluyor.
Geçtiğimiz yıllarda Çin, 2036 yılında Ay üzerinde üs kuracağını duyurmuş, Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) Artemis projesiyle 2028’de Ay yörüngesine bir uzay istasyonu yerleştireceğini açıklamış, Avrupa Uzay Dairesi (ESA) ise 2030’da Ay üssü kurmaya hazırlandığını açıklamıştı.
Peki geldiğimiz noktada teknoloji Ay’a üs inşa etmek için kâfi mi? Dünyadan 384 bin 400 kilometre uzaklıktaki Ay’a yerleşecek olan insanlık nasıl hayatta kalacak? İşte projenin art planı…
Fotoğraflar: Alamy
‘DAHA İLERİYE GİTMEK İÇİN TEMELLER ATMAK İSTİYORUZ’
NASA’nın Keşif Sistemleri Geliştirme Misyonu’na bağlı Mimari Geliştirme Ofisi Stratejileri yöneticilerinden Nujoud Merancy, “Bugün yaptığımız çalışmanın Ay’a ayak basmak yahut bayrak dikmekten daha farklı bir mana taşıdığını biliyor ve projenin tekrar iptal edilmemesini sağlamak istiyoruz” dedi.
Merancy, “Daha ileriye gitmek için temeller atmak istiyoruz. Son 50 yılda yaptığımız üzere Dünya yörüngesinin ötesini keşfetmek için birçok yol deneyeceğiz” tabirini kullandı.
NASA’nın birinci mürettebatsız Artemis misyonu, uzayda dört haftaya yakın vakit geçirdikten sonra Aralık 2022’de Dünya’ya döndü. Ay’ın çok ötesine ulaşan bu misyon, Orion kapsülünün, ESA’nın Avrupa Servis Modülünün (ESM-Artemis 3) ve dev roketi ateşleyen SLS ateşleme sisteminin yeteneklerini ortaya koydu.
ASTRONOTLARIN AY YÜZEYİNDE YAŞAMALARI İÇİN ÇALIŞMALAR BAŞLADI
Bir sonraki evrede Airbus tarafından üretilen Avrupa Servis Modülü ile 2024 yılında astronotlar Ay’ın güney kutbuna ulaştırılacak. Artemis 3’ün taşıyacağı iki astronot, Apollo 17’den 50 yıl sonra Ay’a birinci sefer ayak basacak.
Son Apollo misyonunun mürettebatı Yine Cernan ve Harrison Schmitt, bugüne kadar Ay yüzeyinde en uzun mühlet kalan (75 saat) astronotlar oldu. Birinci kere bu kadar uzun bir misyon üstlenen astronotlardan Cernan, seyahati bir çeşit kamp seyahatine benzetmişti.
İniş kapsülünün içindeki hamaklarda uyuyan ve yemek yiyen astronotlar, uzay giysileriyle Ay yüzeyinden örnekler topladı. 2024 yılında Ay’a gidecek Artemis 3 astronotlarının ise birkaç hafta Ay yüzeyinde kalmaları planlanıyor. NASA, bu astronotların konut konforunda yaşamaları için üs kurma çalışmalarına da başladı.
Diğer taraftan teknoloji milyarderi Elon Musk’ın kurduğu SpaceX, gezegen yüzeyine iniş ve kalkış yapan roket sistemleri geliştirerek, başlangıçta 100 kişiyi Mars’a taşımak için tasarlanan Starship konsepti üzerinde çalışıyor.
‘AY’DA TAŞIT SİSTEMLERİNE MUHTAÇLIĞIMIZ VAR’
Önümüzdeki yıllarda süratle artacak olan uzay seyahatleri için Ay yüzeyine konut konforunda üs kurmak bir gereklilik olarak görülüyor. NASA yetkilileri, birinci olarak iki astronotun birkaç hafta sürecek misyonu boyunca laboratuvar, depolama alanı, yatak, mutfak ve tuvaletten oluşan konut ortamını hayata geçirmenin yolunu arıyor.
Merancy, “Bu noktada çok fazla ayrıntı vermemiz mümkün değil. Fakat evet, SpaceX’in tahlil önerisi NASA’nın belirlediği gerekliliklerin çok daha ötesinde. Bu ortadaki farkı diğer hedefler için nasıl kullanabileceğimize dair müzakereler sürüyor fakat bugün prestijiyle varılmış bir muahede yok” sözünü kullandı.
Artemis 3 projesinin en değerli özelliği, astronotların Ay yüzeyinde daha uzun vakit geçirip daha fazla keşif yapacak olması. Bunun için üs olarak kullanılabilecek uzay kapsüllerinin geliştirilmesi ve Ay yüzeyinde aralık kat edilebilmesi için yardımcı araçlar gerekecek.
“Ay’da astronotların uzak aralıklara gidebilmeleri için taşıt sistemlerine gereksinimimiz var” diyen Merancy, yüzey araştırmalarında bunun olmazsa olmaz olduğunu belirtiyor ve ekliyor:
“Bizim asıl yapmak istediğimiz, Ay’ın pek çok yerinde bir yahut daha fazla noktaya gidebileceğimiz uzun müddetli seyahatler yapabilecek sistemler geliştirmek. Fakat şurası da bir gerçek ki, merkezden ne kadar uzun müddet uzak kalırsanız bu seyahatler o kadar riskli hale gelir.”
‘ÜÇ BÜYÜK ZORLUKLA KARŞI KARŞIYAYIZ: RADYASYON, SICAKLIK VE METEORLAR’
ESA’nın Almanya’nın Köln kentinde bulunan Avrupa Astronot Eğitim Merkezi (EAC) ise Ay yüzeyinde yapılacak uzun vazifelerle ilgili araştırmalara ağırlaşmış durumda.
EAC’de araştırma vazifelisi olan Aidan Cowley, “Bu vazife esnasında üç büyük zorlukla karşı karşıyayız: Radyasyon, çok sıcaklıklar ve meteor çarpmaları” diye konuştu.
Üzerine düşündüğü en kritik başlığın çok radyasyon olduğunu tabir eden Cowley, “Ay yüzeyindeyken Güneş radyasyonuna ve çok daha tehlikeli kozmik ışınlara ağır olarak maruz kalırsınız. Sıcaklıklar gündüz 100 dereceden gece -180 dereceye kadar değişebilir. Başka yandan Ay yüzeyindeki kraterler her şeyi anlatıyor: Daima olarak mikrometeor yağmurları yaşanıyor ve bu durum vakitle yüzeydeki her şeye ziyan veriyor” dedi.
Dolayısıyla EAC’deki bilim insanlarının öncelikli tercihi, Ay yüzeyine hantal ve kıymetli ömür üniteleri kurmak yerine buradaki yerleşime uygun noktaları tespit etmek. Cowley, “Uygarlık tarihine bakarsanız, ne vakit yeni bir kıtaya ulaşsak, orada hangi kaynakların olduğunu bulmak için etrafımızı incelemeye başlamışız. Bunları hayatımızı devam ettirmek için kullanmışız. Bu gezegende bu sayede çoğaldık” sözünü kullandı.
Ay’ın doğal kaynakları çabucak göze çarpmasa da yüzeyde birtakım mineral kaynakları, su buzu ve güneş ışığı bulunuyor.
AY YÜZEYİNDE REGOLİT KAYAÇLARDAN SAĞLAM TUĞLALAR ÜRETİLECEK
Benzer bir ikaz Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı uzmanlarından Rachel Klima tarafından da yapıldı. Klima, “Bunu sahiden uzun vadeli yapmak istiyorsak, getirdiğimiz yahut çıkardığımız her kaynaktan en güzel biçimde yararlanmamız gerekir” dedi.
Ay keşfinin geleceğini planlayan uzmanlar, vazife mühleti boyunca atık dönüşüm programları üzerine ehemmiyetle duruyor. Klima, “Ürettiğiniz ısının arta kalan kısmını öteki bir alanda kullanmanız gerekiyor. Yahut oksijen üretmek için kullandığınız atık metaliniz varsa bunu tekrar kullanma yollarını bulmalısınız. Tıpkı formda atık hurda metalinizi de… Bu türlü bir seyahatte hiçbir şeyinizi çöpe atmak istemezsiniz” diye konuştu
Sadece uzay seyahatinde kullanılan ekipmanın değil, Ay yüzeyindeki kaynakların da geri dönüştürülmesi gerekecek. Cowley, geri dönüşüm fikrinden hareketle, Ay yüzeyinde bulunan ve “regolit” ismi verilen toz ve gevşek kayaçlardan sağlam tuğlalar üretme konusunda başarılı deneyler gerçekleştirdi.
“İnsanlara Ay’da bir tuğla fabrikası kurmak istediğimle ilgili latifeler yapıyorum” diyen Cowley, “Bu fikri birinci duyan herkes bunun bir çeşit çılgınlık olduğunu düşünüyor. Ama olasılıklar ve problemler üzerine düşünmeye başladıklarında tahliller de peşi sıra geliyor” sözünü kullandı.
3D YAZICILAR DEVREYE GİRECEK
Central Florida Üniversitesi’nde de “regolit” materyalden tuğla üretimi fikri üzerine geniş kapsamlı araştırmalar sürüyor.
Çalışmanın başında yer alan Ranajay Ghosh ve takımı, Ay’ın ve Mars’ın yüzeyinde bulunan, regolit kayaçlardan sağlam tuğlalar üretmeye odaklanmış durumda.
Ancak Dünya’da yepyeni regolit bulunmadığı için araştırmacılar bu kayaca benzeyen sentetik materyallerle çalışıyor.
Peki lakin bu unsurlar nasıl tuğla biçimini alacak? Burada 3D yazıcı teknolojileri devreye giriyor. Araştırmacılar, 3D yazıcı yardımıyla, sofra tuzunu sulu bir çözeltiyle karıştırarak elde ettikleri regolit materyalden silindirik tuğlalar üretti.
Bu sayede, uzay üssünün inşası için kullanılacak dış yapı katmanının nasıl üretileceği ile ilgili birinci gerçek fikirler ortaya çıkmış oldu.
‘ASTRONOTLARIN TUĞLA ÖRECEK OLMASI FİKRİNE BAYILIYORUM’
“Yaptığımız çalışmalarda bunun gerçekleşmesinin önünde hiçbir mani olmadığını gördük” diyen Cowley, “İnsanlar on binlerce yıldır tuğla üretiyor. İşin asıl sıkıntı kısmı bunu diğer bir gezegende yapmak” sözünü kullandı.
Plân başarılı olursa, tuğlalar tüm Ay yapılarını inşa etmek için kullanılabilir. Akıllara takılan soru, bilim insanlarından oluşan astronotların yakın gelecekte tuğla örme maharetleri edinip edinmeyeceği.
Cowley, “Astronotların bir gün Ay’da duvar örecek olması fikrine bayılıyorum, bu çok eğlenceli olurdu” dedikten sonra şunları ekledi:
“Şaka bir tarafa muhtemelen bunu küçük bir otomatik sistem yapacak. Tahminen de birlikte çalışan robotlar kullanılacak. Ancak beşerler bir noktadan sonra şantiyenin ustabaşısı üzere işe dahil olabilir.”
‘İLERLEYEN YILLARDA, PEK ÇOK KABİLİYETE SAHİP OLACAĞIZ’
Sekiz yıl evvel, ESA’nın eski genel müdürü Jan Wörner, Ay’da bir ömür üssü kurulması için yapılması gerekenleri birinci kere açıkladığında kimilerine bu fikir hayli çılgın gelmişti. Bugün ise bu planların hayata geçirilmesinin o kadar da uzak olmadığı anlaşılıyor.
Ay’a irtibat ve navigasyon hizmetleri sağlayacak uydular ve uzun vadeli altyapı misyonları için uzay ajansları ve özel şirketler ortasında mukaveleler imzalanmış durumda. Bugün, Ay buzundan su, güneş gücü santrallerinden elektrik elde etme plânları üzerine çalışılıyor.
Nujoud Merancy, önümüzdeki 10 yıl içinde bir “Ay köyü” kurma konusunda kesin konuşmaktan kaçınsa da, bu müddet zarfında insanların Ay’da yaşaması ve çalışması için en azından temellerin atılacağını söyledi ve ekledi:
“İlerleyen yıllarda, kalıcı bir altyapıya, her yıl tekrarlanabilecek vazifelere ve farklı bölgeleri keşfetmek için pek çok kabiliyete sahip olacağımızı düşünüyorum.”
BBC’nin “The epic quest to build a permanent Moon base” başlıklı haberinden derlenmiştir.
Yorum Yok